ფსიქოლოგის ფსიქოლოგია

… ვიმყოფებოდი ჩვეულ შემოვლაზე ინტერნეტში (აქ თარიღი)… და სრულიად შემთხვევით გადავაწყდი სტატიას „ფსიქოლოგიასა და ფსიქოლოგებზე“. სტატიაში ის პროფესიულ-ტიპიური თვისებები და მახასიათებლები მიმოიხილება, რომლებიც ავტორის თქმით, ფსიქოლოგების უმეტესობას ახასიათებს. ნაშრომი უფრო უარყოფითზეა აქცენტირებული, ასე ვთქვათ, „პროფესიული დეფორმაციის“ ნიშნებზე. ბევრი რამ საკუთარი თავიდან, ბევრიც ნაცნობებიდან გამომდინარე მეცნო…

მიუხედავად იმისა, რომ ისინი გულღია და გულწრფელი ურთიერთობისკენ აქეზებენ კლიენტებს „თავად ფსიქოლოგების უმეტესობა – შინაგანად შებოჭილი, დაურწმუნებელი, გულჩათხრობილია სოციალური კონტაქტისას და იძულებულია ურთიერთობის მანიპულატორულ სტილს მიმართოს.“ სამაგიეროდ, საკუთარი პროფესიის აღმატებულობის განცდა პროფესიული სნობიზმშიც კი გადა(გვ)დის თურმე: „მას (ფსიქოლოგს) არ შეუძლია იმ აზრის დაშვებაც კი, რომ ფსიქოლოგია, რომელიც თავად ისე აინტერესებს, რომ მზად არის ცხოვრებაც მიუძღვნას, სხვა ადამიანისათვის შესაძლოა არათუ უინტერესო, მოსაწყენიც კი იყოს.“ ამ ციტატამ ერთი შემთხვევა მომაგონა. ერთხელ ნათესავთან დავრჩი, მე „სოციალურ-ფსიქოლოგიური გავლენის“ სემინარისთვის ვემზადებოდი, ის კი სკაიპში თუ „ოდნოებში“ ჩათაობდა… უცებ სახელმძღვანელოში „პირდაპირ საოცარი“ ფსიქოლოგიური ნიუანსი აღმოვაჩინე, სასწრაფოდ შევაწყვეტინე საქმიანობა და ვაიძულე ჩემთვის მოესმინა… სანაცვლოდ უგემური შორისდებულების მეტი ვერაფერი მივიღე, აღფრთოვანების მაგივრად თავი შეაბრუნა და ისევ ჩათაობა განაგრძო. იარლიყი წამიერად ავაკარი: იდიოტი!

ცალკე პუნქტი ეძღვნებოდა დაუოკებელ მისწრაფებას ყოველივე არსებულის ფსიქოლოგიური ანალიზისა და პრობლემატიზაციისკენ. „გარკვეული ხნის შემდეგ ფსიქოლოგი იმ დეტექტივს ემსგავსება, რომელიც მძიმე დანაშაულს იძიებს. როგორც გამომძიებელი, მუდმივად დამნაშავეებთან ურთიერთობის გავლენით, იწყებს ეჭვის მიტანას ყველა გარშემომყოფზე, ფსიქოლოგიც, საკუთარი პროფესიიდან გამომდინარე, იწყებს პრობლემების გამოვლენას ყველგან – მეგობრებთან, ახლობლებთან, შემთხვევით თანამგზავრებთან, გამყიდველებთან და ა.შ. შესაძლოა, პროფესიული ურთიერთობის ფსიქოტექნიკამ – „ფსიქოთერაპევტი-კლიენტი“ დაჩრდილოს და დროთა განმავლობაში გამოდევნოს სხვა ჩვეული, მარტივი, „ნორმალური“ და ცოცხალი ადამიანური ურთიერთობის ფორმები.“ ამავე დროს ფსიქოლოგი ხშირად ცდილობს გადმოიტანოს პროფესიული ჩვევები და ცოდნა პირად ცხოვრებაში, ოჯახსა და მეგობრებთან ურთიერთობისას. ეს მისწრაფება ვლინდება ერთგვარი „ფსიქოლოგიური ინტოქსიკაციის“ სახით – ფსიქოლოგის მოთხოვნილებაში დაუსვას დიაგნოზი ყველას (საკუთარ თავსაც კი).

დეფორმაციის კიდევ ერთი ნიშანია ყოველგვარი ქცევის ნეიტრალური, შეფასებისგან თავისუფალი აღქმა. „ბევრ ფსიქოთერაპევტულ ჯგუფში არსებობს წესი, რომელიც ითხოვს მონაწილეთაგან იყვნენ უპირობოდ მიმღებლები და თავი შეიკავონ სხვა ადამიანების ქცევების შეფასებისაგან… თანდათან, საკუთარი თავისგან შეუმჩნევლად შეიძლება ფსიქოლოგმა ჩვეულებრივ ცხოვრებაშიც ვეღარ გააცნობიეროს, როგორი საქციელის მიღება შეუძლია და როგორის – არა, სად უნდა გამოიჩინოს მოთმინება და სად, პირიქით, პრინციპულობა, რისხვა და გაღიზიანება. ხდება ფსიქოლოგის ინდივიდუალიზმის ერთგვარი “გადარეცხვა”.“ ვერ ვიტყვი რომ ამ დებულებას სრულად შევესაბამები, მაგრამ ზოგჯერ, როცა ადამიანის საშინელი ქცევის შესახებ ვიგებ, გაკრიტიკებას კი არ ვიწყებ, ქცევის გამომწვევი ფსიქოლოგიური მიზეზის ძიების ხიბლში ვვარდები და ფრაზა – ადამიანი ვარ და არაფერი ადამიანური ჩემთვის უცხო არ არის, სულ უფრო და უფრო ორგანული ხდება ჩემთვის.

და კიდევ ერთიც: საკუთარი პროფესიის გამო სიამაყე და ფსიქოლოგიური ეგოცენტრიზმი, რომელიც ფაქტების და მოვლენების ჭარბ ფსიქოლოგიზებაში ვლინდება. ფსიქოლოგი ხედავს და აღიქვამს მოვლენებს მხოლოდ ფსიქოლოგიური ინტერპრეტაციის პრიზმაში. ავტორის თქმით, ის ემსგავსება ბრძენს იგავიდან, რომელსაც სპილოს კუდი ეჭირა ხელში და მხოლოდ ამ კუდით ცდილობდა შეეცნო: რას წარმოადგენს სპილო. არსებული მოვლენებისა და ფაქტების მხოლოდ ფსიქოლოგიური მხარის გამოყოფით, ფსიქოლოგი მიამიტად ვარაუდობს, რომ აკვირდება და წვდება ცხოვრებას, მის სიღრმისეულ და მთლიან გამოხატულებას. მაგრამ ხომ შეიძლება ადამიანების ამა თუ იმ ქცევის მიზეზი არა ფსიქოლოგიურ, არამედ იურიდიულ, ეკონომიკურ, რელიგიურ და ა.შ სფეროებთან დაკავშირებული ფაქტორი იყოს.

ამ სტატიამ მართლაც მოახდინა ჩემზე მნიშვნელოვანი გავლენა, მაგრამ რადგან საწყისი აღფრთოვანება უკვე მიმინელდა, შემიძლია გარკვეული კრიტიკული დასკვნებიც გამოვიტანო, კერძოდ: ზემოთ აღნიშნული, მოვლენების ჭარბი ფსიქოლოგიზებისაკენ მიდრეკილება თავად ამ სტატიაზეც ხომ არ აღიბეჭდა? ყოველგვარი პროფესია (და არამარტო ფსიქოლოგიური) ცვლის გარესამყაროს აღქმის სქემას, უბრალოდ გამოვლენის ხერხებია განსხვავებული და არათვალსაჩინო: ფილოლოგებს „ პროფესიული დეფორმაცია“ არასწორი გრამატიკული კონსტრუქციების მტკივნეულად აღქმაში უვლინდებათ, და ეს ვრცელდება როგორც ოჯახში, ისე მის გარეთ, იურისტები კანონების მიმართ ავლენენ ნარკოდამოკიდებულებას, ჟურნალისტებს ყველგან სტატიები ელანდებათ… და იქნებ სულაც არ არის საჭირო ამაში პარადოქსი და კონკრეტული ფსიქოლოგის პროფესიის გადახრა ვეძიოთ?

ცოტა არ იყოს ჰიპერბოლიზებულია ფსიქოლოგიზებით გატაცების მასშტაბები, შესაძლებელია მოღალატე ქმარს ფსიქოლოგი ცოლი მართლაც ფსიქოთერაპევტივით შეხვდეს, შეკითხვებით: „რატომ გადაწყვიტე რომ გეღალატა? იქნებ მამაშენი ღალატობდა დედაშენს? იქნებ ფსიქოტრამვა გადაიტანე ბავშვობაში?“ მაგრამ ზუსტად ასევე, შესაძლებელია, ჟურნალისტი ცოლი, მომავალი სტატიის ხიბლით, დეტალებით დაინტერესდეს; იურისტი ცოლი მაშინვე ალიმენტის საკითხის გარკვევაზე გადავიდეს; ფოტოგრაფ ცოლს კი, ქმრის გამომეტყველება იმდენად შთამბეჭდავად მოეჩვენოს, რომ სკანდალიც შეწყვიტოს და ფოტოაპარატის მოსატანად გავარდეს… გაზვიადებულად ნაჩვენები ფაქტები უფრო ადვილად აღსაქმელია, მაგრამ ამასთანავე ზღაპრულობამდე არარეალურიც.

“მებუნდოვნა” ის აზრიც, რომ: „შეიძლება ადამიანების ამა თუ იმ ქცევის მიზეზი არა ფსიქოლოგიურ, არამედ იურიდიულ, ეკონომიკურ, რელიგიურ და ა.შ სფეროებთან დაკავშირებული ფაქტორი იყოს.“ ფსიქოლოგია განყენებული მოვლენა ხომ არ არის, იურიდიული, ეკონომიკური და რელიგიური ფაქტორებისგან დამოუკიდებლად არსებული „მხოლოდ-მეცნიერება“, ის სწორედ ის თანამდევი პროცესია, რომელიც არამარტო იურიდიულ, ეკონომიკურ და რელიგიურ, არამედ „ა.შ“ სფეროებშიც მიმდინარეობს.

და ბოლოს, ბევრი კი ვიმსჯელეთ სამოუკინა ნ. ვ.-ს ფსიქოლოგებისადმი მიმართულ სტატიაზე, მაგრამ იქნებ საჭიროა თავად მასაც დაესვას შეკითხვები? კერძოდ: გასარკვევია, რატომ გაქვთ ფსიქოლოგების მიმართ ასეთი ნეგატივიზმი დაგროვილი? რაში მდგომარეობს თქვენი პრობლემა? და საერთოდ, იქნებ გაიხსენოთ, რა შეგემთხვათ 5 წლამდე…

დავიწყების ეფექტური სტრატეგიები

8 წლიანი სტაჟი ასეთ სფეროში საკმარისად ვერ ჩაითვლება, ასე რომ ვიღებ რჩევებს უფრო გამოცდილი ხალხისგან, მაგრამ, ჩემი მხრივ, შევეცდები აპრობირებული მეთოდებიც გაგიზიაროთ.

უპირველეს ყოვლისა, გამოვიდეთ ისევ ფსიქოლოგიიდან: რა იწვევს მოწონებას, რომელიც შეიძლება გადაიზარდოს სიყვარულში? ესაა: ტერიტორიული სიახლოვე, რაც უფრო ხშირად ხართ ვინმესთან, მით უფრო გიყვართ ის და დროთა განმავლობაში უფრო და უფრო მოგწონთ თქვენ ირგვლივ მყოფები. მსგავსება – ვინმეს მსგავსება თქვენი შეხედულებების, დამოკიდებულებების, ფასეულობის მიხედვით გაგრძნობინებთ თავს კომფორტულად, რადგან დასტურდება, რომ ეს დამოკიდებულებები ზოგადად სწორია, შემდგომში ეს კომფორტის განცდა, უკვე მისი გამომწვევი ადამიანის მიმართაც ვრცელდება. ორმხრივობა – ადამიანების ზოგადი ტენდენციაა მოსწონდეთ ის, ვისაც თავად მოსწონს იგი. რწმენა, რომ ვინმეს მოსწონხართ, ან არ მოსწონხართ (ეს რწმენა შეიძლება მცდარიც იყოს) მოქმედებს თქვენს ქცევაზე.

მშრალად მიმოვიხილეთ სიყვარულის გაღვივების ხელშემწყობი ფაქტორები, ახლა დავუბრუნდეთ პირველ საკითხს.

რადგან სიახლოვე ზრდის მოწონებას, ჩვენ კი გეგმაში საპირისპირო გვაქვს, თქვენი სტრატეგია მდგომარეობს შემდეგში, თავი აარიდოთ მასთან შეხვედრის ყველა შემთხვევას. დავიწყების დაგეგმვიდან საწყის პერიოდში მაინც, არ იაროთ იმ ქუჩებზე სადაც შეიძლება გადაეყაროთ. თუ მაინც მოხდა ასეთი რამე, დაურტყით ”ნევიჟუ”, გადადით ქუჩის მეორე მხარეს, მიახტით პირველივე ავტობუსს, გააჩერეთ ტაქსი, ან შეიმალეთ სადარბაზოში. არ იაროთ საერთო საახლობლოს (გეყოლებათ ასეთები) დღეობებზე და რა თქმა უნდა, არ ეკონტაქტოთ არც სკაიპით, არც ფეისბუქით (თავის ფერმიან-პეტიანად ამოშალეთ მანდედან!)

მსგავსება – გაიხსენეთ ყველა ეპიზოდი, რომლის დროსაც თქვენი შეხედულებები განსხვავდებოდა, ყველა ჩხუბისა და უთანხმოების სცენა, დაიხმარეთ ამ სკანდალების შემსწრე მეგობრები, დეტალების უკეთ აღდგენის მიზნით. მიხვდით ბოლოსდაბოლოს რომ თქვენ გაცილებით მეტი რამ განგასხვავებთ ვიდრე გამსგავსებთ.

ორმხრივობა – ეს ხომ საერთოდ ზღაპარია! თუ ორმხრივი იყო ეს ყველაფერი, რატომღა ივიწყებთ? საქმეც ისაა, რომ თქვენ გიყვარდათ, ის კი უფლებას გაძლევდათ. ახლა კი შეატენეთ ეს უფლება ერთ ადგილას. დაელოდეთ ნამდვილ ორმხრივ სიყვარულს და თუ არ მოვა, ჯობია, ისევ თქვენ მისცეთ სხვას სიყვარულის ნება, ვიდრე ვინმესგან ელოდოთ მოწყალებას.

წვრილ-წვრილი დამხმარე მეთოდები: მისი სურათების პირწმინდად განადგურება, არავითარი ჩამოჭრა, მაინც გაგახსენდებათ, ვინ იდგა იმ ჩამოჭრილ ადგილას. იმ სიმღერების ამოშლა, რომელიც მის თავს გახსენებთ, ყველა ხელმისაწვდომი ტექნიკიდან. ასევე ამართლებს წარმოდგენა, რომ სხვასთანაა, თუ რეალურად ასეცაა, ძალიან კარგი, თუ არადა მოიგონეთ ვინმე, ვისთან ერთადაც იქნებოდა, თავიდან მტანჯველია, მაგრამ მერე ეფექტური.

ბევრი დავიწყების სპეციალისტი მხარს უჭერს ჩანაცვლებას, ყველა გრძნობა-იმედ-სასოების სასწრაფოდ სხვა ობიექტზე გადანაცვლებას, მაგრამ ჩემნაირ რომანტიკოსებზე პირადად ეს ნაკლებად ჭრის. ფრაზა: ბიჭების (გოგოების) მეტი რა არის, ამასთან არ გამოვიდა, სხვასთან გამოვა, ჩემთვის მეტისმეტად გაუგებარი და მიუღებელია. მე ანდროგინებზე მითის სენტიმენტალურ ფანატებს განვეკუთვნები, რომლის მიხედვითაც თავდაპირველად ადამიანები ქალისა და მამაკაცის საწყისს აერთიანებდნენ, ღმერთებმა ისინი ამპარტავნებისთვის დასაჯეს, ორად გააპეს, ეს ნაწილები მთელს დედამიწაზე მიმოფანტეს და თითოეული მეორე ნახევრის ძიებისთვის გაწირეს:(. ასე რომ, ყოველი იმედგაცრუება და არშემდგარი ”მეორე ნახევარი” ისე მაშინებს, რომ კარგა ხანი მეკარგება ”ჩანაცვლების” სურვილი.

რაღაც ”სარკის” სტატიის სუნი კი მცემს, მაგრამ არაუშავს, მთავარია, მოვინდომე და სტრატეგიები ზოგადად მიმოვიხილე, თუ გ(ვ)იშველათ რომელიმემ, შესანიშნავია. ახლა საჭიროა მხნეობის მოკრეფა და მომავალზე ზრუნვა, ნუ ჩაიქნევთ ხელს, დაუჯერეთ კოკა-კოლას (მაგას კი დაეჯერება, 124 წლის ყოფილა) და… კიდევ სცადეთ.